Ticaretle İlgili Çeşitli Konular

Soru 515: Bazı fabrikalarda, çeşitli fabrikaların ürettiği parçalardan montaj edilen bazı cihazlar meşhur yabancı ülkelerden birinin ürünü diye satış için pazara sürülüyor; acaba bu iş hile ve aldatma sayılır mı? Eğer sayılıyorsa, acaba müşterinin gerçeği bilmediği hâlde bu cihazlar üzerinde yapılan muamele sahih midir?

Cevap: Eğer mezkur cihaz veya parçalar müşterinin görerek yabancı mı, yerli mi olduğunu ayırt edebileceği ve tanıyabileceği nitelikteyse, bunların montaj ve imaline hile ve aldatma denilmez; bu takdirde söz konusu mal hakkında yapılan gerçek dışı tanıtım ve ilan yalan ve haramdır. Eğer mezkur eşya gerçeğine aykırı bir nitelikte satılmış ise muamele doğrudur, fakat daha sonra müşteri gerçeği öğrenirse isterse muameleyi feshedebilir.

Soru 516: Fabrika ve mağaza sahiplerinin müşterilerin dikkatini çekmek için iş yerlerinin tablolarına yaban-cı yazılar yazmaları veya çocuk elbiselerinin üzerine yabancı yazılar ve yabancı resimler basmaları caiz midir?

Cevap: Müşteriyi aldatmak ve hile yapmak için olmazsa ve yabancı kültürü yaymak amacı olarak görül-müyorsa bunun sakıncası yoktur. Fakat İslâm Cumhuriyetinin kanunlarını gözetmek gerekir.

Soru 517: Gayrimüslimlerle yapılan muamelede daha fazla malî ve bilimsel yarar sağlamak amacıyla farkına varmadıkları durumlarda hile yapmanın, yalan konuşmanın ve aldatmanın hükmü nedir?

Cevap: Muamelelerde, karşı taraf gayrimüslim de olsa yalan konuşmak, hile yapmak ve aldatmak caiz değildir.

Soru 518: Mal satımında müsaade edilen kâr miktarı ne kadardır?

Cevap: Kâr etmenin belirlenmiş bir sınırı yoktur; dolayısıyla aşırılık, haksızlık sınırına ulaşmaz ve devlet kurallarına da aykırı olmazsa sakıncası yoktur; ancak daha faziletli ve hatta müstehap olan, satıcının geçimine yetecek miktar kârla yetinmesidir.

Soru 519: Bir kimse sahip olduğu suyu çeşitli kişilere farklı fiyatlarla satmıştır. Örneğin bir bölümünü bir kişiye yüz bin riyale, aynı miktardaki diğer bir bölümünü ise başka birine yüz elli bin riyale satmıştır. Suyun hepsinin aynı kaynaktan veya kuyudan olduğunu dikkate alarak fiyatlardaki farka itiraz etmeye hakkımız var mı?

Cevap: Eğer satıcı suyun sahibiyse veya şer'an suda hak sahibiyse, başkalarının fiyat farkına itiraz etmeye hakkı yoktur.

Soru 520: Kooperatif şirketlerinden birinden sübvan-se edilmiş bir malı piyasa fiyatının altında bir fiyata satın aldıktan sonra onu serbest piyasada alış fiyatının üzerinde bir fiyata, hatta alış fiyatının üç katına satmam caiz midir?

Cevap: Devlet tarafından o malın satımı yasak edilmemişse ve fiyat artışı da müşteriye haksızlık derecesine ulaşmazsa bunun sakıncası yoktur.

Soru 521: Ben elektronik cihaz üretmekteyim. Acaba bu cihazları piyasadaki arz ve talep ilkesi çerçevesinde istediğim fiyata satmam caiz midir?

Cevap: Devlet tarafından belirlenmiş bir fiyatı yoksa ve müşteriye de haksızlık edilmiyorsa alıcı ve satıcının anlaştıkları fiyata satmanın sakıncası yoktur.

Soru 522: İslâm'da sermayeye dayalı ekonomik sistem veya kapitalizmin hükmü ve sınırları nedir? Ve aca-ba yoksul ve zavallıların haklarını veren birisinin çok servet sahibi olması mümkün müdür? İslâm'ın kapitalizmle mücadelesi sadece humus ve zekât vermeyen kimselerle mi sınırlıdır, yoksa humus ve zekât veren Müslümanları da bu mücadele kapsamına alır mı? Ve esasen mallarına taalluk eden şer'î hakları veren bir kimsenin zenginliğin zirvesine ulaşması mümkün müdür?

Cevap: Zenginlerin mallarına taalluk eden şer'î haklar sadece humus ve zekâtla sınırlı değildir. Öte yandan İslâm da servet artırmaya karşı değildir. Şu şartla ki, servet toplama meşru yollardan olmalı, kişi malına taalluk eden bütün şer'î hakları ödemeli ve şer'an helâl ve aynı zamanda İslâm ve Müslümanların yararına olan yollarda kullanılmalıdır. İnsanın bu hususları gözeterek büyük bir servete kavuşmasının sakıncası yoktur.

Soru 523: Aramızda yaygın olan bir adet üzere bir kimse kendisine bir araba satın alması için başka birini görevlendirir. O da örneğin bir milyar riyale bir araba satın alır ve o şahsa arabayı bir milyar yüz bin riyale satın aldığını söyler ve bu fazla parayı yaptığı iş, çektiği zahmet karşılığında almak ister; acaba böyle bir muamele sahih midir?

Cevap: Bir kimse başka biri tarafından bir araba satın almak için vekil tutulmuşsa, satın alması için kendisine verilen parayla satın aldığı şey müvekkilinindir ve müvekkilinden ödediği paradan fazlasını isteyemez. Vekil sadece vekâleti karşılığında ücret isteyebilir. Fakat arabayı kendi parasıyla kendisi için satın alır ve sonra onu kendisine araba alma tavsiyesinde bulunan kimseye satmak isterse, onu anlaşabilecekleri her fiyata satabilir. Fakat satın aldığı fiyat konusunda yalan konuşması caiz değildir. Bununla birlikte yalan konuşmak muameleyi batıl etmez.

Soru 524: Bazı kimseler araba tamirhanelerinde çalışmaktadır. Bazen araba satıcıları onlara gelerek masrafları az tutmak için arabaları yüzeysel olarak tamir etmelerini isterler, böylece arabayı müşteriye sunmak için görünüşünü güzel göstermeyi yeterli bulurlar. Acaba tamircilerin bu işi yapmaları caiz midir?

Cevap: İnsanları aldatmaya sebep olursa ve araba sahibinin bunu müşteriden gizleyeceğini bilirlerse caiz değildir.