DEVLET MALLARI

Soru 861: Birkaç yıldır yanımda beytülmale ait bir miktar mal bulunmaktadır; şimdi bu malların sorumluluğundan kurtulmak istiyorum; bunun için ne yapmam gerekir?

Cevap: Eğer yanınızdaki beytülmale ait olan mallar, belli bir devlet dairesine ait olan devlet mallarından ise, mümkünse onları bizzat o daireye iade etmeniz gerekir; aksi durumda devletin genel hazinesine teslim etmelisiniz.

Soru 862: Beytülmalden kişisel olarak yararlandım; şimdi bu borçtan temizlenmek için ne yapmam gerekir? Ayrıca devlet memurları beytülmal imkânlarından kişisel olarak ne kadar yararlanabilirler? Eğer bu yararlanma, ilgili sorumluların izniyle olursa, hüküm nedir?

Cevap: Devlet memurlarının mesai saati zarfında ihtiyaç ve zaruret miktarınca, iş durumunun müsaade ettiği normal ölçüde ve yine kanunen ve şer'an o konuda izin verme yetkisi olan kişinin izniyle beytülmal imkânlarından yararlanmalarının sakıncası yoktur. Dolayısıyla eğer beytülmaldeki şahsî yararlanmalarınız bu ikisinden biri çerçevesinde olmuşsa, bu konuda sizin üzerinize bir borç ve yükümlülük yoktur; fakat normalin üstünde yararlanmışsanız ve bu yararlanma izin verme yetkisi olan kimsenin izniyle olmamışsa, bu durumda istifade ettiğiniz maldan sorumlusunuz; dolayısıyla eğer o malın ken-disi mevcutsa aynısını, mevcut değilse değerini beytülmale iade etmelisiniz. Ayrıca ondan yararlanmanın ücreti varsa, böyle bir yararlanmanın emsalinin ücretini de beytülmale ödemeniz gerekir.

Soru 863: Tıp komisyonu sakatlık derecemi tespit ettikten sonra devletten yardım olarak bir miktar para aldım; fakat ben doktorlarla aramızdaki tanışıklık ve ilişkiden dolayı doktorların beni kollamış olabileceklerini düşünerek bu kadar yardımı hak etmediğime ihtimal veriyorum; yaralarımın gerçekten çok olduğunu ve belki bundan fazlasını da hak etmiş olabileceğimi göz önünde bulundurarak nasıl davranmam gerektiğini açıklar mısınız?

Cevap: Tıp komisyonunun sizin için belirlediği sakatlanma oranına göre size verilen meblağı almaya kanunen hak etmediğinize kesin olarak inanmadıkça onu almanızın sakıncası yoktur.

Soru 864: Muhasebecinin hatası yüzünden aylık maaşım dışında iki aylık maaşım kadar fazla para aldım. Bunu kuruluşun sorumlusuna bildirmeme rağmen aldığım fazla parayı iade etmedim. Bunun üzerinden tam dört yıl geçti; bu meblağın devlet kuruluşlarının yıllık bütçesinden olduğu göz önünde bulundurulursa, bunu o kuruluşun hesabına nasıl iade edebilirim?

Cevap: Muhasebecinin yanlışlık yapması, şer'an hak etmediğiniz fazla parayı almayı caiz kılmaz; dolayısıyla aldığınız fazla parayı önceki yılların bütçesinden olsa bile mezkur kuruluşa iade etmeniz gerekir.

Soru 865: Kanunlar, sakatlık oranı %25'in üzerinde olan savaş malûllerine ilgili kuruluştan kredi alabilmeleri için imkânlar sağlamıştır; bu durumda acaba malûliyet oranı bundan az olan kişilerin bu imkânlardan yararlanmaları caiz midir? Eğer biri, bu imkânlardan yararlanarak kuruluştan bir miktar borç alırsa, onu kullanması caiz midir?

Cevap: Beytülmalden kredi alma şartlarına sahip ol-mayan bir kişi, bu şartlar ve tanınan avantajlar adı altında beytülmalden kredi alma hakkına sahip değildir ve eğer bu adla kredi alırsa onu kullanamaz.

Soru 866: Devlet mallarının devlet bütçesi olan parayla satın alındığı dikkate alındığında, acaba devletten bütçe alan şirketin, fabrika veya dairenin ihtiyaç duyduğu malları, araç ve gereçleri, ham maddeleri ve sair şeyleri, bütçesi yine devlet mallarından olan başka bir şirket, fabrika veya daireden satın alması caiz midir?

Cevap: Muamele şer'î ölçüler ve kanunî kurallara uygun olarak yapılırsa, bunun bir sakıncası yoktur.

Soru 867: Devlet ve hükümetin veya devlete bağlı kuruluşların, şirketlerin ve fabrikaların elinde olan İslâmî veya gayri İslâmî devletin mallarının hükmü nedir? Acaba bu mallar meçhul'ül-malik (sahibi bilinmeyen mallar) hükmünde midir, yoksa devletin malı mı sayılır?

Cevap: Devlet gayri İslâmî olsa bile, devlet malları şer'an devletin mülkü sayılır ve onlara karşı sahibi belli olan mal muamelesi yapılır; onları kullanmanın caiz olması, o mallarda tasarruf yetkisi olan görevlinin iznine bağlıdır.

Soru 868: Küfür beldelerinde kamu mallarında devlet haklarını, özel mallarda ise sahiplerinin haklarını gözet-mek farz mıdır? Ve acaba eğitim-öğretim merkezlerinin imkânlarından kanunî kurallarının izin vermediği alanlarda yararlanmak caiz midir?

Cevap: Başkalarının mallarının saygınlığını gözetmenin farz olduğu ve izinleri olmaksızın onları kullanmanın haram olduğu konusunda, kişilerin mallarıyla devlet malları arasında, devletin Müslüman veya gayrimüslim olması arasında, bunun küfür beldesinde veya İslâm beldesinde olması arasında ve yine sahibinin Müs-lüman veya gayrimüslim olması arasında hiçbir fark yoktur ve genel olarak başkasının mal ve mülkünde şer-'an caiz olmayan bir tasarrufta bulunmak, gasp ve haramdır ve kişinin zarardan sorumlu olmasına yol açar.

Soru 869: Üniversite öğrencilerine verilen yemek fişleriyle belirlenmiş günde yemek alınmazsa, fişlerin parası iade edilmeden geçersiz oluyor; bu durumda acaba yemek almak için geçerli fişler yerine iptal olmuş fişleri vermek caiz midir? Bu yolla alınan yemeğin hükmü nedir?

Cevap: Yemek almak için geçersiz fişleri kullanmak caiz değildir; geçersiz fişlerle alınan yemek gaspedilmiş maldır; onu kullanmak haramdır ve fiyatı miktarınca borcu tazmin etmek gerekir.

Soru 870: Ticaret Bakanlığı ve diğer kuruluşlar tarafından üniversite ve yüksek öğretim kurumlarında öğrencilere tahsis edilen gıda maddeleri ve üniversitede ihtiyaç duyulan malzemeleri, üniversitede çalışan memurlara da dağıtmak caiz midir?

Cevap: Üniversitede fiilen ders okuyan öğrencilere tahsis edilen tüketim malzemelerini orada çalışan diğer kişilere dağıtmak caiz değildir.

Soru 871: İdarî işlerde kullanmaları için devlet kuruluşları müdürlerinin ve askerî yetkililerin hizmetine verilen araçları, idarî işler dışında şahsî işlerde de kullanmaları caiz midir?

Cevap: Müdürlerin, sorumluların ve diğer görevlilerin ilgili kurumların kanunî izni olmaksızın devlet mallarının hiçbirini şahsî işlerinde kullanmaları caiz değildir.

Soru 872: Sorumluların, devlet dairesinin resmî misafirlerine yemek ve meyve temin etmek için tahsis edilen bütçeyi kötüye kullanarak başka yerlere harcamalarının hükmü nedir?

Cevap: Devlet mallarını izin verilen yerler dışında harcamak gasp hükmündedir ve zararı telâfi etmeyi gerektirir; ancak üst makamın kanunî izniyle olması müstesna.

Soru 873: Devletin kanunen kendisine verdiği bazı hak veya primlerden dolayı devletten alacağı olan bir kimse eğer hakkını ispatlamak için elinde kanunî delilleri yoksa veya hakkını talep etmekten âcizse, acaba yetkisinde bulunan devlet mallarından alacaklı olduğu kadar takas olarak alabilir mi?

Cevap: Eli altında emanet olarak bulunan devlet mallarından kendisi için takas niyetiyle alması caiz değildir; dolayısıyla eğer devletten alacağı olan bir mal veya hakkı varsa ve onu almak isterse, bunu ispatlamak ve almak için kanunî yollara baş vurmak zorundadır.

Soru 874: Devlet Su İşleri, içinde balık bulunan nehirlerin sularının döküldüğü bir baraja balık üretmek için bir miktar balık salıvermiş ve bu balıkları kendi memurları arasında bölüştürüyor ve halkın oradan balık avlanmasına engel oluyor; acaba başka kimselerin de kendileri için bu balıkları avlamaları caiz midir?

Cevap: Barajın arkasında biriken sudaki balıklar, baraja dökülen suların balıkları olsa bile, işletmesi Devlet Su İşlerinin elinde olan suya tâbidir; dolayısıyla onları avlamak ve onlardan yararlanmak Devlet Su İşleri'nin iznine bağlıdır.