Fuzulî (yetkisiz) Satış

Soru 386: Kardeşimden bir tarlanın bir bölümünü şartlı muamele yöntemiyle satın aldım. Fakat kardeşim aynı araziyi ikinci kez başka birine satmış; acaba kardeşimin ikinci satışı doğru mudur?

Cevap: Birinci satış şer'an sahih bir şekilde gerçekleşmiş ise satıcı birinci satışı feshetmeden malı ikinci defa başka birine satamaz. Eğer satarsa ikinci satışı fuzulî olur ve sahih olması birinci müşterinin iznine bağlıdır.

Soru 387: Bir konut kooperatifi şirketi üyeleri, parasını kendileri ödemek suretiyle konut yapımı için bir arsa satın almışlardır. Fakat bu arsanın tapusu şirket adına kaydolmuştur. Arsanın satın alınmasında ve parasının temininde hiçbir rolü olmayan şirket yönetim kurulu kooperatif üyeliğine girmiş önceki üyelerin muvafakatini almadan bu arsayı gerçek değerinden daha az bir değere şirketin yeni üyelerine satmaya teşebbüs etmiştir. Acaba bu satış caiz midir?

Cevap: Arsayı eğer belli kişiler kendi paralarıyla kendileri için satın almışlarsa, o yer onlarındır ve başkalarının onda hiçbir hakkı yoktur. Şirket yönetim kurulunun bu yeri sahiplerinden izin almadan başkalarına satması ise fuzulîdir. Fakat onu tüzel bir kimliği olan şirketin sermayesiyle şirket için satın almışlarsa, o yer kooperatif şirketinin malı sayılır ve bu durumda yönetim kurulunun şirketin tüzüğü çerçevesinde onda tasarruf etmesi caizdir.

Soru 388: Yolculuğa çıkmak isteyen bir kişi evini istediği herkese ve hatta kendisine satması için kardeşine resmî bir vekâlet veriyor. Fakat yolculuktan döndükten sonra evini satmaktan vazgeçiyor ve bunu sözlü olarak kardeşine bildiriyor. Ancak kardeşi elindeki resmî vekâlete istinaden kardeşi olan müvekkiline parayı vermeden veya evi ondan teslim almadan evin tapusunu kendi adına geçiriyor; acaba bu satış doğru mudur?

Cevap: Vekilin, sözle de olsa kendisinin vekâletten azledildiğini bildikten sonra evi kendisine sattığı tespit olursa, bu satış fuzulîdir ve satış akdi ancak müvekkil izin verirse doğru olur.

Soru 389: Sahibi, kendi malını birine sattıktan sonra birinci satış akdini feshetme hakkı olmaksızın o malı başka birine yeniden satarsa, acaba bu satış doğru olur mu? Satılan mal onun yanında mevcut ise, ikinci müşteri ikinci satışa istinaden malı ondan isteyebilir mi?

Cevap: Malın birinci satışı tamamlandıktan sonra birinci müşterinin izni olmadan onu ikinci bir kişiye satışı fuzulî olup yeni bir satış birinci müşterinin iznine bağlıdır ve birinci müşteri ikinci bir satışa izin vermezse eşyayı nerede bulursa alabilir. İkinci müşteri ise onu satıcıdan isteyemez.

Soru 390: Birisi başka birinin parasıyla bir gayrimenkul mal satın alırsa, acaba bu onun mu, yoksa mal sahibinin midir?

Cevap: Eğer gayrimenkulu bizzat başkasının aynî^[14] malı karşılığında satın alırsa ve mal sahibi muameleye izin verirse gayrimenkul, mal sahibinin olur ve satın alanın onda hiçbir hakkı olmaz; mal sahibi izin vermezse muamele batıldır. Ancak kendi zimmetinde kendisi için satın alırsa ve sonra parasını başkasının malından verirse, bu durumda gayrimenkul onun olur; fakat parasını satıcıya borçlu olur ve yine parasını satıcıya verdiği öteki kişinin malına da zâmin^[15] (kefil) olur. Satıcının ise bu durumda arsa karşılığı olarak ilk başta almış olduğu gasp edilmiş malı sahibine geri vermesi gerekir.

Soru 391: Bir kimse eğer başkasının malını fuzulî (yetkisiz) olarak satıp parasını kendi ihtiyaçlarında harcar ve uzun bir zaman sonra mal sahibine onun karşılığını vermek isterse, bu durumda sahibine malın satışından elde ettiği meblağı mı, malın satış zamanındaki değerini mi, yoksa karşılığını ödemek istediği zamanki değerini mi vermesi gerekiyor?

Cevap: Mal sahibi eğer kendisine satış izni verdikten sonra parayı almasına da izin verirse, alıcıdan aldığı meblağın aynısını malın sahibine vermesi gerekir ve eğer mal sahibi satışı temelden reddederse, imkân dahilinde malın kendisini sahibine geri vermesi gerekir. Bu mümkün olmazsa emsalinin veya kıymetinin karşılığını vermesi gerekir. İhtiyat gereği malın muamele günündeki değeriyle ödeneceği günkü değerinin farkı konusunda mal sahibiyle sulh etmeli, anlaşmalıdır.