MALI TESLİM ALMAK VE KARŞILIĞINI VERMEK

Soru 492: Akrabalarımdan bir kişi böbreklerinden birini kaybetmesi üzerine bir şahıs belli bir meblağ karşılığında böbreklerinden birini ona hediye edebileceğini söyledi. Ancak, birtakım tıbbî deneylerden sonra o adamın böbreğinin hastaya aktarılmaya elverişli olmadığı anlaşıldı. Bu durumda bu adamın birkaç gün çalışmaktan alıkonduğu için hastadan belirlenmiş meblağı istemeye hakkı var mı?

Cevap: Üzerinde anlaşılan meblağ eğer böbrek karşılığında ise, böbreğin hasta kişinin bedenine naklinin uygun olmadığı böbrek bağışında bulunanın bedeninden alındıktan sonra anlaşılmışsa, hasta o böbrekten yararlanmasa bile o adam anlaştıkları paranın tamamını alabilir ve eğer böbreği bedeninden kesilip alınmadan önce anlaşılırsa ve hasta da bunu ona bildirirse bu durumda o adamın hastadan bir şey isteme hakkı yoktur.

Soru 493: Âdi (resmî olmayan) bir belgeyle oturduğum daireyi satarak parasının bir bölümünü aldım, paranın geriye kalan bölümünü de tapuyu müşterinin adına geçirdiğimde almayı kararlaştırdık. Ancak ben evimi satmaktan caydım, müşteri ise evi boşaltmam için ısrar ediyor; bu konuda hüküm nedir?

Cevap: Satış şer'an sahih bir şekilde gerçekleşmişse ve satıcının feshetme hakkı yoksa sırf pişman olması ve mala ihtiyaç duyması nedeniyle malı müşteriye teslim etmekten vazgeçemez.

Soru 494: Taş almak amacıyla taş madeni ocağından bir havale aldım. Malı teslim aldıktan sonra taşlara kesin bir fiyat belirlemediklerini anladım. Onlara müracaat ettiğimde bana, ilgili daire tarafından kesin fiyatın yakında ilan edileceğini ve az bir fark alınacağını bildirdiler. Fakat daha sonra ilgili daire öncekinden birkaç kat fazla bir fiyat ilan edince kabul etmedim; bu arada taşları kestirip sattığım dikkate alınırsa hüküm nedir?

Cevap: Muamelenin sıhhatinin şartlarından biri belirsizlik ve bilmemenin giderilmesi için malın ve fiyatın belirlenmesidir. Dolayısıyla eğer taşların teslim alındığı gün muamele şer'an sahih bir şekilde gerçekleşmemişse müşteri taşları kestirip sattığı günün fiyatı miktarını ödemekle yükümlüdür.

Soru 495: Bir kimse kızına ait olan fakat kızının kocasının elinde olan bir binayı satın alarak parasını kızına ödemiştir. Kocası ise kasten ona eziyet ederek satışı inkâr etmediği takdirde onu boşamak tehdidinde bulunuyor; bu nedenle malı teslim etmek mümkün olmuyor. Acaba bu durumda malı teslim etmek veya malın parasını müşteriye geri vermek onu satan kadının mı, yoksa kocasının mı üzerinedir?

Cevap: Bizzat malı satan kadına malı müşteriye teslim etmesi veya parasını geri vermesi farzdır.

Soru 496: Âdi bir satış belgesiyle bir ev satın aldım ve satıcının evin tapusunu adıma geçirmesi için noterliğe gelmesini şart koştuk; fakat satıcı buna uymayarak evi bana teslim etmekten ve tapuyu benim adıma geçirmekten vazgeçti; acaba ondan bunu istemeye hakkım var mı?

Cevap: Eğer hakkında âdi satış belgesi düzenlediğiniz ve aranızda anlaştığınız şey şer'an sahih bir şekilde yapılmış ev alış verişi ise, bu durumda satıcının onu satmaktan vazgeçmesi ve ona uymaktan kaçınması caiz değildir. Satıcının şer'an evi size teslim etmesi ve belgenin adınıza geçmesi için gerekli olan şeyleri yapması gerekir ve siz de ondan sözleşmeye uymasını isteme hakkına sahipsiniz.

Soru 497: Satıcıyla müşteri arasında yapılan ticarî muameleye göre, müşteri satın aldığı eşyanın parasının bir bölümünü her hafta satıcıya vermesi gerekiyor. Müşteri satıcıya vermiş olduğu bütün paraları defterine kaydetmiştir, satıcı da müşteriden aldığı paraları kendi defterine yazmış ve ayrıca ondan aldığı paralar için müşterinin defterini de imzalamıştır. Dört ay sonra müşterinin her hafta satıcıya verdiği parayı hesapladıklarında borç para miktarında ihtilâf ediyorlar; müşteri verdiğini iddia ederken satıcı inkâr ediyor; ihtilâf edilen meblağın hiçbirinin defterinde kaydedilmediği göz önünde bulundurulursa hüküm nedir?

Cevap: Eğer müşterinin satıcıya verdiğini iddia ettiği şeyi gerçekten verdiği ispatlanırsa onun üzerinde borç yoktur. Aksi durumda bu konuda meblağı almadığını ileri süren satıcının sözü önceliklidir.