Soru 1005:
Müslümanların umumî mezarlığını şahsî mülkiyete geçirerek orada şahsî binalar
yapmanın ve onu kişilerin mülkü olarak adlarına kaydetmenin hükmü nedir? Acaba
Müslümanların umumî mezarlığı vakıf hükmünde midir? Orada yapılan kişisel
tasarruflar gasp mıdır? Acaba orada tasarruf eden kişiler tasarruflarının
emsalinin ücretini ödemeleri gerekir mi? Ve eğer tasarruf edenler
tasarruflarının emsalinin ücretini karşılamakla yükümlü iseler, bu malları
nereye harcamak gerekir ve orada yapılan binaların hükmü nedir?
Cevap: Müslümanların umumî
mezarlığının tapusunu üzerine almak, başlı başına mülkiyet için şer'î bir delil
olamayacağı gibi, oranın gasp edildiği anlamına da gelmez. Nitekim oranın sırf
ölüleri defnetmek için umumî mezarlık olması da, oranın vakfedildiğine şer'î
bir delil değildir. Dolayısıyla mezarlık eğer örfen halkın ölülerini defnetmek
amacıyla kullanılmak vs. için şehrin umuma ait yerlerinden sayılır veya
Müslümanların ölülerini defnetmek için vakfedildiğine dair şer'î bir delil
bulunursa, şimdi orada tasarruf edenlerin kişisel tasarrufları gasp ve
haramdır. Dolayısıyla mezarlık arazisini terk etmeleri, üzerindeki binaları
yıkmaları ve orayı eski hâline dönüştürmeleri gerekir; ama yapılan
tasarrufların emsalinin ücretini karşılamakla yükümlü olmanın gerekliliği kesin
değildir.
Soru 1006:
Mezarlarının ömrü 35 seneye ulaşan bir mezarlık belediye tarafından umumî parka
çevrilmiş ve önceki rejim döneminde bir bölümü üzerinde birkaç bina da
yapılmıştır; acaba belediye bu arazi üzerinde yeniden ihtiyaç duyduğu binalar
yapabilir mi?
Cevap: Eğer mezarlık arazisi Müslüman
ölülerin defnedilmesi için vakfedilmişse veya orada bina inşa edilmesi
mezarların açılmasına veya ulemanın, salih ve mümin kişilerin mezarlarına
saygısızlığa sebep olacaksa veya arazi halkın yararlanması için şehrin ihtiyaç
duyduğu umuma ait mekânlardansa, orada tesisler yapmak ve özel tasarruflarda
bulunmak, orayı değiştirmek ve başka bir şeye dönüştürmek caiz değildir; aksi
durumda özü itibariyle bu işin bir sakıncası yoktur; ancak bu husustaki ilgili
kanunlara uyulması gerekir.
Soru 1007: Ölülerin
defnedilmesi için vakfedilmiş bir arsanın ortasında, imamzadelerden birinin
türbesi de bulunmaktadır ve son zamanlarda bu mezarlığa aziz şehitlerden bir
grubun cesetleri de defnedilmiştir. Gençler için uygun bir spor alanı
bulunmadığı göz önünde bulundurulduğunda, acaba İslâmî adabı gözeterek
mezarlıkta spor yapmaları caiz midir?
Cevap: Mezarlığı spor alanına
çevirmek ve vakfedilen arazide vakıf amacı dışında tasarruf etmek caiz
değildir. Yine Müslümanların ve aziz şehitlerin mezarlarının saygınlığını
çiğnemek caiz değildir.
Soru 1008:
İmamzadelerden birinin ziyaretçilerinin, arabalarını, üzerinden yaklaşık yüz
sene geçen eski mezarlığa park etmeleri caiz midir? Oranın daha önce köy
halkının mezarlığı olarak kullanıldığı, ancak hâlihazırda ölülerini başka bir
yerde defnettikleri dikkate alındığında hüküm nedir?
Cevap: Örfe göre bu iş Müslümanların
mezarlarının saygınlığını çiğnemek sayılmıyor ve o imamzadenin türbesinin
ziyaretçilerine engel çıkarmıyorsa, bunun sakıncası yoktur.
Soru 1009: Bazı
kişiler umumî mezarlıklarda, ölülerin bazı mezarların yanına defnedilmesini
önlemektedirler; acaba ölüleri oraya defnetmeye şer'î bir engel var mıdır? Ve
acaba onların ölüleri oraya defnetmeyi engellemeye hakları var mıdır?
Cevap: Eğer mezarlık mevkuf veya
herkesin ölülerini oraya defnetmesi mubah addedilmişse, kimsenin umumî
mezarlıkta kendi ölüsünün mezarının etrafında bir sınır belirleyip müminlerin
cenazelerinin orada defnedilmesine engel olmaya hakkı yoktur.
Soru 1010: Alanı
dolmuş bir mezarlığın bitişiğinde mahkeme kararıyla kamulaştırılmış ve başka
bir kimseye devredilmiş bir arazi bulunmaktadır. Acaba arazinin şimdiki
sahibinden izin alınarak ölüleri defnetmek için oradan yararlanmak caiz midir?
Cevap: Eğer arazinin şimdiki
sahibinin şer'an mülk sahibi olduğuna hükmedilirse, onun rızası ve izniyle
orada tasarruf etmenin sakıncası yoktur.
Soru 1011: Bir şahıs
bir araziyi ölülerin defnedilmesi için vakfetmiş ve orayı Müslümanların umumî
mezarlığı kılmıştır. Acaba mezarlık yönetim kurulunun, ölülerini oraya defneden
kişilerden mezar parası alması caiz midir?
Cevap: Vakfedilmiş umumî mezarlıkta
ölülerin defnedilmesi karşılığında bir şey talep edilemez. Fakat mezarlığa veya
ölü sahiplerine ölülerini defnetmeleri için başka hizmetler sunuyorlarsa, bunun
karşılığında ücret olarak bir meblağ istemelerinin sakıncası yoktur.
Soru 1012: Köylerden
birinde bir telefon santrali kur-mak için köy halkından bize bir arsa
vermelerini istedik. Köyün ortasında bu iş için uygun bir yer bulunmaması
dolayısıyla, acaba santrali, kullanılmayan eski mezarlığın bir bölümünde inşa
etmemiz caiz midir?
Cevap: Müslümanların umumî mezarlığı,
eğer ölülerin defnedilmesi için vakfedilmişse veya orada telefon santrali
yapılması mezarın açılmasına ya da Müslümanların mezarlarının saygınlığının
çiğnenmesine sebep olacaksa, bu iş caiz değildir; aksi durumda bunun sakıncası
yoktur.
Soru 1013: Kasabadaki
şehitlikte şehit mezarlarının yanında başka bölgelerde defnedilmiş bizim
kasabalı şehitler adına ileride mezarları olması amacıyla anıt taşları
dikilmesine karar verdik; acaba bu iş caiz midir?
Cevap: Aziz şehitlerimizin adına
sembolik mezarlar yapmanın sakıncası yoktur; fakat o mekân ölüleri defnetmek
için vakfedilmişse, başkalarına ölülerini defnetmelerinde sıkıntı çıkarmak caiz
değildir.
Soru 1014: Mezarlık
yanındaki kıraç arazinin bir bölümünde bir sağlık ocağı kurmaya karar verdik,
fakat halktan bazıları o yerin mezarlığın bir parçası olduğunu ileri sürdüler.
Yetkililer de bu yerin mezarlık olup olmadığını teşhis edemediler. Bölge
halkından bazı yaşlılar sağlık ocağı inşa etmek istediğimiz alanda mezar
bulunmadığına tanıklık ederken, diğer bazıları da orada mezar olduğunu ileri
sürdüler; fakat her iki grup da sağlık ocağı binası yapmak istediğimiz yerin
etrafında mezarlar bulunduğunu söylüyorlar; bu konuda ne yapmamız gerekir?
Cevap: O arazinin, Müslümanların
ölülerini defnetmeleri için vakfedildiği ve halkın çeşitli münasebetlerde
yararlandıkları umuma ait yerlerden olmadığı ispatlanmadığı sürece, orada
sağlık ocağı yapmanın, mezar açmaya ve müminlerin mezarlarının saygınlığının
çiğnen-mesine sebep olmamak şartıyla sakıncası yoktur; aksi durumda caiz
değildir.
Soru 1015: Nasıl
vakfedildiği bilinmeyen geniş bir mezarlığın cenaze defnedilmemiş bölümünde,
cami inşa edilmesi ve bölge halkına sağlık ocağı yapılması gibi umumî hizmetler
için kiraya verilerek kira gelirinin mezarlık yararına harcanması caiz midir?
Bu bölgede hizmet merkezleri inşa etmek için boş bir alanın olmadığı ve
bölgenin bu hizmetlere ihtiyacı olduğunu göz önünde bulundurarak hükmü açıklar
mısınız?
Cevap: Eğer arazi sadece cenazelerin
defnedilmesi şeklinde yararlanılması için vakfedilmişse, bu durumda kiraya
vermek veya orayı cami veya sağlık ocağı gibi mekânlar inşa etmek için
kullanmak caiz değildir. Ama mevcut belirtilerden oranın ölülerin defnedilmesi
için vakfedildiği sonucuna varılmaz, halkın ölülerini defnetmeleri gibi
amaçlara yönelik şehrin umuma ait yerlerinden olmaz, orada mezar da bulunmaz ve
belli bir sahibi de olmazsa, bu durumda o araziden bölge halkının umumî
menfaatleri için yararlanmanın sakıncası yoktur.
Soru 1016: Enerji
Bakanlığı'nın yapmayı tasarladığı, elektrik üretimine yönelik birkaç barajdan
biri Karun Nehri üzerinde yapılması amaçlanan barajdır. Bu projenin plânlanan
tesislerinin ilk aşaması tamamlanmış ve gerekli bütçe de temin edilmiş
bulunuyor. Fakat proje bölgesinin merkezinde, içinde eski mezarlarla birlikte
yeni mezarlar bulunan eski bir mezarlık mevcut olup projeyi uygulamak için bu
mezarların yıkılması gerekmektedir; bu konuda hüküm nedir?
Cevap: Cesetleri toprağa dönüşmüş
mezarları yıkmanın sakıncası yoktur; fakat izi belli olan eskimemiş mezarları
açmak ve henüz toprağa karışmayan cesetleri dışarı çıkarmak caiz değildir.
Ancak o elektrik üretimi projesini uygulamak iktisadî ve toplumsal
gereklerdense ve projeyi oradan başka bir yere aktarmak veya yönünü mezarlık
bölgesinden başka tarafa çevirmek çok zor ve meşakkatli ise, bu durumda barajın
orada yapılmasının sakıncası yoktur. Fakat bu durumda mezarın etrafındaki
toprağı açmakla da olsa cesetleri henüz toprağa dönüşmeyen mezarları açmaktan
kaçınarak başka bir yere aktarmak farzdır. Ve eğer çalışma esnasında ceset
dışarı çıkarsa, onu başka bir yere aktararak defnetmek farzdır.
Soru 1017:
Mezarlıkların birinin yanında, hiçbir mezar izine rastlanılmayan, ancak eski bir
mezarlık olma ihtimalinden söz edilen bir arazi yer almaktadır. Acaba bu yer
üzerinde tasarruf etmek ve orada toplumsal etkinlikler için bina yapmak caiz
midir?
Cevap: Eğer oranın, ölülerin
defnedilmesi için vakfedilen umumî mezarlığın bir parçası veya örfen o
mezarlığa ait alan sayıldığı kesinlik kazanırsa, bu durumda orası mezarlık
hükmündedir ve orada tasarruf etmek caiz değildir.
Soru 1018: İnsanın
hayattayken kendisine mülk edinmek amacıyla mezar satın alması caiz midir?
Cevap: Eğer
mezar yeri bir başkasının şer'î mülküy-se, onu satın almanın sakıncası yoktur;
fakat müminlerin ölülerinin defnedilmesi için vakfedilmiş olan yerin bir
parçasıysa, bu durumda onu satın almak ve zaptetmek ister istemez başkalarını,
ölülerini oraya defnetme tasarrufundan alıkoyacağı için sahih değildir.
Soru 1019: Eğer bir
caddede yaya kaldırımı yapmak, yaklaşık yirmi yıl önce caddenin yanındaki
mezarlığa defnedilen birkaç müminin mezarını tahrip etmeyi gerektirirse, acaba
böyle bir iş caiz olur mu?
Cevap: Eğer bu mezarlık vakıf değilse
ve Müslümanların mezarlarını açmayı ve onların saygınlığının çiğnenmesini
gerektirmezse, bu mekânın yaya kaldırımına dönüştürülmesinin sakıncası yoktur.
Soru 1020: Şehir
merkezinde, vakfedildiği belli olmayan terkedilmiş bir mezarlık var; acaba bu
mezarlıkta cami yapmak caiz midir?
Cevap: Mezarlığın yeri
vakfedilmemişse, kimsenin özel mülkü değilse, halkın çeşitli münasebetlerle
kullanması için ayrılan umuma ait yerlerden değilse ve orada cami yaptırmak
Müslümanların mezarlarını açmayı ve onlara saygısızlık etmeyi de gerektirmezse,
bunun sakıncası yoktur.
Soru 1021: Yaklaşık
yüz seneden beri umumî mezarlık olan bir yerde birkaç yıl önce yapılan kazıda
birkaç mezara rastlandı. Kazı ve toprak alınma işleminden son-ra mezarlardan
bazıları ortaya çıktı ve içinde kemikler göründü; bu durumda acaba belediyenin
bu yeri satması caiz midir?
Cevap: Eğer mezkur mezarlık vakıfsa,
onu satmak ve almak caiz değildir. Aynı şekilde eğer kazı işlemleri mezarların
açılmasına sebep olursa, bu da haramdır.
Soru 1022: Eğitim
Bakanlığı, eski bir mezarlığın bir bölümünü ahalinin müsaadesini almaksızın
okul yaptırmak için zaptederek orada öğrencilerin namaz kıldıkları bir okul
inşa etti. Bu işin hükmü nedir?
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder