ALIŞ VERİŞ HÜKÜMLERİ / Akit Şartları

Soru 378: Muatat şeklinde gerçekleştirilen alış verişe ve diğer muamelelere akitle (sözleşmeyle) yapılan muamelede olduğu gibi uymak gerekli midir?

Cevap: Sonuçlarına uyulmasının gerekliliği ve geçerlilik açısından, akit okunarak yapılan muameleyle muatat muamelesi arasında hiçbir fark yoktur.

Soru 379: Eğer resmî kayıt yapılmaksızın ve ulemadan biri tarafından alış veriş akdi okunmaksızın aile fertleri arasında bir ev ve arsa satışı veya uzlaşması el yazısıyla yapılmış bir sözleşmeyle gerçekleşirse, acaba bu şekilde yapılan muamele kanunen ve şer'an geçerli midir?

Cevap: Muamele şer'î bir yöntemle yapıldıktan sonra onun doğruluğuna ve gerekliliğine hükmedilir. Bu muamelenin resmen kaydedilmemesi veya ulemadan biri tarafından alış veriş akdinin okunmaması onun doğruluğuna bir zarar vermez.

Soru 380: Resmî belgesi olan bir mülkü, müşteri adına resmî bir senet yaptırmadan adi bir belgeyle satın almak şer'an caiz midir?

Cevap: Alış verişin kendisinin gerçekleşmesi için resmî satış belgesi düzenlemek ve bunu kaydettirmek şart değildir; bu konuda ölçü, sahibinden, vekilinden veya velisinden şer'an sahih bir alış verişle malikiyetin devrinin gerçekleşmesidir; bu konuda herhangi bir senet düzenlenmese bile muamele sahihtir.

Soru 381: Satışın gerçekleşmesi için satıcıyla müşteri arasında sadece normal bir belgenin düzenlenmesi yeterli midir ve acaba bu belge satış belgesi sayılır mı? Her iki tarafın sözleşme yapmaya kasıt veya niyet etmeleri, sözleşmenin imzalanması ve satıcıyı resmî belge düzenlemeye ve malı teslim etmeye zorlamak için yeterli midir?

Cevap: Satışın gerçekleşmesi ve satılan malın mülkiyetinin müşteriye intikal etmesi için sadece satış kastı veya normal belge düzenlemek yeterli değildir. Muamele şer'an sahih bir şekilde gerçekleşmedikçe mal sahibini müşteri adına resmî bir belge düzenlemeye zorlamanın ve malı müşteriye teslim etmesini istemenin bir gerekçesi yoktur.

Soru 382: İki kişi bir muamele konusunda görüşme yaparak anlaşır ve müşteri satıcıya kaparo olarak bir meblağ verirse ve bu konuda aralarında bir belge düzenleyerek taraflardan birinin muameleden vazgeçmesi durumunda diğerine bir meblağ ödemesini şart koşarlarsa, acaba bu belge tek başına satış belgesi olarak görülebilir mi? Yani, sırf anlaşma ve tarafların muamele yapmayı istemeleri akdin imzalanması ve sonuçlarının gerçekleşmesinde yeterli midir ve bu durumda taraflardan biri muameleyi kesinleştirmekten kaçındığı takdirde, karşı taraf onu aralarında belirledikleri şartı yerine getirmeye zorlayabilir mi?

Cevap: Sırf satış kastının olması veya üzerinde anlaşmak veya onu gerçekleştireceğine dair söz vermek, yazılı belgeyle tespit edilmiş olsa da satış değildir ve satışın gerçekleşmesi için yeterli olmaz. Şartın da, akit ve muamele zımnında olmadıkça veya akit ona binaen yapılmadıkça etkisi yoktur. Dolayısıyla satış ve mülkiyetin intikali şer'an sahih bir şekilde gerçekleşmezse anlaşma ve vaat açısından taraflardan hiçbiri diğerini muameleyi kesinleştirmeye zorlama hakkına sahip değildir.